We wsi Wola Wielka (gm. Narol) stoi dawna filialna cerkiew greckokatolicką Opieki Bogurodzicy, pełniąca następnie funkcję filialnej kaplicy rzymskokatolickiej, a od 1994 r. nieczynną kultowo świątynię. Zespół cerkiewny – uzupełnia go dzwonnica - reprezentuje klasyczny typ XVIII-wiecznej drewnianej architektury sakralnej Kościoła Wschodniego. Po blisko ćwierć wieku znalazły się wreszcie środki na jego ratowanie.

Obiekt usytuowany na płd. od głównej trasy przelotowej pomiędzy mniejszymi drogami, wśród zabudowań wiejskich. Zajmuje nieznaczne wyniesienie, stromo opadające na płd. w dolinę niewielkiego potoku, dopływu Tanwi. Na Szlaku Architektury Drewnianej, element Trasy VI lubaczowskiej.

 

Cerkiew i wolnostojąca dzwonnica powstały w 1755, wystawione przez wójta wsi Bazylego Szczirego i wiejską gromadę. W 1844 r. świątynia uzyskała kamienną podmurówkę, została także rozbudowana o zakrystię, a do zach. ściany nawy przystawiono chór śpiewaczy. Dzwonnicę odnowiono w 1857 r. W latach 90. XIX w. wymieniono namiotowy, zrębowy dach cerkwi na ośmiopolową kopułę sferyczną z latarnią, a zrębowe kolebki części ołtarzowej i babińca na sklepienie deskowe. Powiększono również zakrystię, kopułę nad nawą pokryto blachą, a dachy nad pozostałymi pomieszczeniami pobito nowym gontem. W 1893 r. polichromię wnętrza wykonał malarz Joan Manastyrski, zgodnie z niezachowanym napisem cyrylicą: „CHRAM’SEI KRASZENY KOSZTOM PESNOHO OLEKSY IWANUKA I SOPRUHY IEHO KATARYNY I SYNA IEHO FEDYKA I MARYI ZA WYSOKOPREPODOBNOHO OTCA DUCHOWNOHO IOCEFA FEDONOWYCZA LITA HOSPODY 1893 JOAN MANASTYRSKI MALAR”. W 1902 r. w cerkwi zamontowano ikonostas zakupiony w Łówczy. Niegdyś na ikonostasie znajdował się napis cyrylicą: „SEJ IKONOSTAS SPRAWIŁ SEMEN JAREMKO KUPIONY W ŁIWCZY W 1902”. W 1927 r. zmieniono pokrycie dachów z gontowego na blachę. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1947 r. świątynia przejęta przez Kościół rzymskokatolicki. Po wybudowaniu nowego kościoła od 1994 r. nieużytkowana. Budynek zabezpieczono przed rozpodaem ściągami i podparto belkami. Pod koniec 2017 r. rozpoczęto remont ratunkowy drewnianej świątyni, poczynając od przemurowania kamiennych fundamentów.

 

Budowla orientowana, konstrukcji zrębowej, z drewna sosnowego, na kamiennej podmurówce. Opracowane toporem bierwiona zwęgłowane są na jaskółczy ogon z niewielkimi ostatkami. Założona jest na planie trójdzielnym. Wszystkie pomieszczenia są prostokątne, z nich nawa szersza i wyższa. Sanktuarium zamknięte jest ścianą prostą, z zakrystią od płn. Naroża dachów nad babińcem i sanktuarium ujęte są ozdobnie wycinanymi deskami. Na zakończeniach kalenic dachów skrajnych pomieszczeń i na latarni kopuły osadzone zostały kute krzyże. Budowlę obiega wydatne zadaszenie, wsparte na wystających belkach zrębu - rysiach. Ściany nawy powyżej zadaszenia oszalowane deskami z olistowaniem i arkadkowaniem.

Nad nawą ośmiopołaciowa kopuła na niskim tamburze z pendentywami, zwieńczona latarnią. Nad babińcem i sanktuarium pozorne sklepienie kolebkowe. Na belce nadproża portalu wycięty napis fundacyjny w języku łacińskim: „DOMUS DEI AEDIFICATA A: D: 1755 D: 28 Apr.”. Pierwotna polichromia naścienna została zamalowana. W nawie przy ścianie zach. chór śpiewaczy wsparty na dwóch słupkach. Wewnątrz zachowały się elementy wystroju z XVIII-XIX i początku XX w. W nawie nad szerokim prześwitem do sanktuarium zawieszona górna część późnobarokowego ikonostasu (pocz. XIX w.). Przy wsch. ścianie sanktuarium stoi ołtarz (pocz. XIX w.). Część wyposażenie cerkwi znajdują się w zbiorach Działu Sztuki Cerkiewnej w Muzeum-Zamku w Łańcucie i Muzeum Kresów w Lubaczowie.

Na płn.-zach. od świątyni, przy furcie, usytuowana jest dwukondygnacyjna dzwonnica na rzucie kwadratu, konstrukcji słupowo- ramowej, zwieńczona galeryjką i blaszanym dachem namiotowym. Na cmentarzu przycerkiewnym zachowały się nagrobki z bruśnieńskich warsztatów kamieniarskich (XIX-XX w.).

 

fot. Izabela Fac, Małgorzata Pociask, Krzysztof Zieliński, archiwalne ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.